ΥΠΟΜΝΗΜΑ OEE/TAK Επί του Προγράμματος «ΚΡΗΤΗ» 2021-2027 3Η ΣΥΝΕΔΡΙΑΣΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ
ΥΠΟΜΝΗΜΑ
Επί του Προγράμματος «ΚΡΗΤΗ» 2021-2027
3Η ΣΥΝΕΔΡΙΑΣΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ
Επί του Προγράμματος «ΚΡΗΤΗ» 2021-2027
3Η ΣΥΝΕΔΡΙΑΣΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ
Αξιότιμα μέλη της επιτροπής παρακολούθησης,
Το Οικονομικό Επιμελητήριο Ελλάδος του Τμήματος Ανατολικής Κρήτης με την ιδιότητα μας ως θεσμοθετημένου συμβούλου της Ελληνικής Πολιτείας σε θέματα που άπτονται της φορολογικής και αναπτυξιακής πολιτικής θα θέλαμε να εκφράσουμε τις προτάσεις μας σχετικά με το πρόγραμμα «ΚΡΗΤΗ 2021-2027».
I. Ανάγκη αύξησης των πόρων για επιχειρηματικότητα.
Ο σχεδιασμός του παρόντος προγράμματος τέθηκε σε διαβούλευση την περίοδο του 2021, όταν οι ανάγκες της ελληνικής κοινωνίας και της οικονομίας της Κρήτης επηρεάζονταν από την πανδημία του COVID-19. Ωστόσο, οι συνθήκες έχουν αλλάξει δραματικά όχι μόνο λόγω των συνεπειών της πανδημίας, αλλά και του πολέμου στην Ουκρανία και των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής. Οι νέες αυτές συνθήκες επιβάλλουν την αναθεώρηση των προτεραιοτήτων και στρατηγικών του προγράμματος.
Από τους παραπάνω παράγοντες που επηρεάζουν άμεσα την οικονομία του νησιού διαμορφώνεται η ανάγκη μίας νέας στόχευσης που έγκειται στις εξής κατευθύνσεις:
– Στην ενίσχυση της επιχειρηματικότητας σε δραστηριότητες εκτός τουρισμού ώστε η οικονομία να μην εξαρτάται μόνο από την συγκεκριμένη δραστηριότητα αλλά και από άλλες πηγές εισοδήματος .
– Στον ψηφιακό εκσυγχρονισμό των επιχειρήσεων για την βελτίωση των παραγόμενων προϊόντων και των παρεχόμενων υπηρεσιών και την προσαρμογή τους στο νέο απαιτητικό περιβάλλον.
– Στην ενεργειακή αυτάρκεια των επιχειρήσεων με την υιοθέτηση «πράσινης» τεχνολογίας για την διασφάλιση της αυτονομίας και της βιωσιμότητας τους.
– Στην εφαρμογή συστημάτων και σημάτων ποιότητας με σκοπό τη διασφάλιση παροχής ποιοτικών υπηρεσιών και προϊόντων, μέσω βιομηχανικών προτύπων και τυποποίησης με πιστοποίηση.
Οι συγκεκριμένες κατευθύνσεις εμπίπτουν στην στόχευση που έχει τεθεί από τον ειδικό στόχο RSO1.3 «Ενίσχυση της βιώσιμης ανάπτυξης και της ανταγωνιστικότητας των ΜΜΕ και δημιουργία θέσεων εργασίας στις ΜΜΕ, μεταξύ άλλων μέσω παραγωγικών επενδύσεων (ΕΤΠΑ)».
Από τις αναθεωρημένες «Χρηματοοικονομικές πληροφορίες σε επίπεδο προτεραιότητας και προγράμματος για το ΕΤΠΑ, το ΕΚΤ+, το Ταμείο Συνοχής, το ΤΔΜ και το ΕΤΘΑΥ [άρθρο 42 παράγραφος 2 στοιχείο α] τον Απρίλιο του 2024 προκύπτει ότι για την επιχειρηματικότητα έχουν δοθεί μόλις 32.757.395,00€.
Από το εγκεκριμένο Προϋπολογισμό-Δημόσια Δαπάνη των 564.537.314,00€ έχουν συνολικά εξειδικευθεί και έχουν εκδοθεί προσκλήσεις για τα 377.748.301,00€ ήτοι το 67% του συνόλου του προγράμματος . Από τα 186.789.013,00 € που απομένουν εάν αφαιρεθούν τα 32.757.395,00€ που αφορούν τον ειδικό στόχο RSO1.3 «Ενίσχυση της βιώσιμης ανάπτυξης και της ανταγωνιστικότητας των ΜΜΕ και δημιουργία θέσεων εργασίας στις ΜΜΕ, μεταξύ άλλων μέσω παραγωγικών επενδύσεων (ΕΤΠΑ)» απομένουν 154.031.618,00€ για τα οποία δεν έχουν εκδοθεί ακόμα προκλήσεις ήτοι το 27,28% του εγκεκριμένου προϋπολογισμού. Τα παραπάνω επιβεβαιώνονται από την πορεία υλοποίησης του προγράμματος και τα αριθμητικά δεδομένα τα οποία παρουσιάζονται στους πίνακες που έχετε επισυνάψει στην παρούσα συνεδρίαση.
Κρίνεται λοιπόν απαραίτητο να εξοικονομηθούν πόροι από τα 154.031.618,00€ της τάξης των 30.691.126,00€, θεωρώντας δεδομένη την χρήση της δυνατότητας υπερδέσμευσης 20% στο ποσό που έχει προβλεφθεί αρχικά και θα το οποίο θα ανέλθει στα 39.308.874,00€ ώστε ο ειδικός στόχος RSO1.3 που αφορά την ενίσχυση της επιχειρηματικότητας να φτάσει το ποσό των 70.000.000,00€.
Η παραπάνω απαίτηση για την επιχειρηματικότητα κρίνεται εύλογη και ρεαλιστική, δεν αναπροσαρμόζει σε μεγάλο βαθμό τον συνολικό προϋπολογισμό του προγράμματος «ΚΡΗΤΗ 2021-2027» (μόλις 5,44% του συνόλου) και στοχεύει σε δραστηριότητες στην Περιφέρεια Κρήτης, όπως περιγράφεται παρακάτω, που θα δημιουργήσουν πολλαπλασιαστικά οφέλη για την τοπική οικονομία.
II. Ενίσχυση Περιφερειακών Επαγγελμάτων του Τουρισμού και της Αγροδιατροφής.
Όπως είναι ήδη γνωστό οι βασικότερες πηγές εισοδήματος στην Περιφέρεια Κρήτης είναι ο Τουρισμός και η Αγροδιατροφή. Περιφερειακά των παραπάνω κλάδων αναπτύσσονται και άλλες δραστηριότητες όπως φούρνοι, πλυντήρια ιματισμού, υπηρεσίες που σχετίζονται έμμεσα με τον τουρισμό (Λογιστές, Συμβουλευτικές υπηρεσίες σε επιχειρήσεις κ.α,) υπηρεσίες συντήρησης ξενοδοχειακών μονάδων , μεταποιητικές μονάδες προσφερόμενων ειδών στον τουρισμό και μεταποιητικές μονάδες προσφερόμενων ειδών στον τομέα της Αγροδιατροφής όπως καύσιμα στερεής βιομάζας (pellets, πυρηνόξυλο, woodchips, καυσόξυλα, όπως ορίζονται στο Πρότυπο ΕΛΟΤ ΕΝ 14961-1) και παίζουν κρίσιμο ρόλο στην τοπική οικονομία.
Η ενίσχυση των παραπάνω δραστηριοτήτων στοχεύει:
– Στην βελτίωση των παρεχόμενων προϊόντων και υπηρεσιών μέσω του ψηφιακού εκσυγχρονισμού τους και της ενεργειακής αυτονομίας τους.
– Στην αύξηση της ανταγωνιστικότητας των συγκεκριμένων επιχειρήσεων.
– Στην αύξηση της εξωστρέφειας τους σε χώρες του εξωτερικού.
– Στην πιστοποίηση των παρεχόμενων υπηρεσιών και προϊόντων τους.
Κρίνουμε ότι η ενίσχυση των συγκεκριμένων δραστηριοτήτων θα πρέπει να διακρίνεται :΄
– Σε 60% δημόσια δαπάνη επι τους προϋπολογισμού τους σε επιχειρήσεις όπου το 50% του κύκλου εργασιών τους προέρχεται τουλάχιστον από Τουριστικές Επιχειρήσεις και των Επιχειρήσεων της Αγροδιατροφής.
– Σε 50% δημόσια δαπάνη επι του προϋπολογισμού τους σε επιχειρήσεις λιγότερο από το 50% του κύκλου εργασιών τους από Τουριστικές Επιχειρήσεις και των Επιχειρήσεων της Αγροδιατροφής.
Ο λόγος της επιθυμητής σύνδεσης των συγκεκριμένων δραστηριοτήτων με τον Τουρισμό και την Αγροδιατροφή έγκειται στην βιωσιμότητα και την μακροχρόνια εξέλιξη τους και εν τέλει στην βιωσιμότητα του επιχειρηματικού σχεδίου. Έτσι, ενισχύεται παράλληλα και επί ίσοις όροις, η τοπική κοινωνία, οι επιτηδευματίες και γενικότερα η επιχειρηματικότητα γύρω από τον κλάδο του Τουρισμού.
Σημαντικό στοιχείο στον σχεδιασμό και στην υλοποίηση των παραπάνω επιχειρηματικών σχεδίων είναι επίσης και η μελέτη και η πιστοποίηση τους σύμφωνα με τα Διεθνή Πρότυπα Διασφάλισης Ποιότητας.
Από την εμπειρία μας στην σύνταξη πολλών επιχειρηματικών σχεδίων έχει παρατηρηθεί ότι συντάσσονται χωρίς να λαμβάνονται υπόψιν συγκεκριμένα πρότυπα ή υποδομές που πρέπει να διαθέτει η επιχείρηση προκειμένου να διασφαλιστεί η ποιότητα των υπηρεσιών και των προϊόντων. Κρίνουμε συνεπώς ότι στα απαραίτητα δικαιολογητικά υποβολής των προγραμμάτων θα πρέπει να συμπεριλαμβάνεται και ο σχεδιασμός των διεθνών προτύπων διασφάλισης ποιότητας, που θα εξασφαλίζει τις ελάχιστες απαιτήσεις που θα πρέπει να διαθέτει η επιχείρηση προκειμένου να λάβει το σχετικό πιστοποιητικό με την λήξη της επένδυσης.
Οι παραπάνω προτάσεις ικανοποιούν τις στοχεύσεις που θέτει και ο «Ειδικός στόχος RSO1.3».
III. Ενίσχυση Πολύ Μικρών και Μικρών Τουριστικών Επιχειρήσεων έως 3 αστέρια ή έως 3 κλειδιά και μέχρι 2 ΕΜΕ.
Η Κρήτη προσφέρει ποικιλία τιμών στις τουριστικές υπηρεσίες της, προσελκύοντας διάφορους τύπους τουριστών, συγκριτικά με άλλους δημοφιλείς τουριστικούς προορισμούς τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό. Απευθύνεται δηλαδή τόσο σε πελάτες με ζήτηση για 4 ή 5 αστέρια ή κλειδιά όσο και σε πελάτες με ζήτηση 2 ή 3 αστέρια ή κλειδιά. Το ποσοστό των επιχειρήσεων 2 ή 3 αστεριών η κλειδιών αφορούν το 40% των ξενοδοχειακών καταλυμάτων συνολικά της Περιφέρειας.
Έχει παρατηρηθεί πολλές φορές από την εμπειρία μας, τόσο από τα προγράμματα της Ανταγωνιστικότητας όσο και από Περιφερειακά Προγράμματα να ενισχύονται μόνο τουριστικές επιχειρήσεις με προϋπόθεση την αναβάθμιση τους σε 4 ή 5 αστέρων ή κλειδιών και με την απαίτηση να διαθέτουν τουλάχιστον 2 ή 3 ΕΜΕ τουλάχιστον αποκλείοντας με αυτό τον τρόπο πολύ μικρές και μικρές τουριστικές επιχειρήσεις που λόγω της εποχικότητας λειτουργίας αδυνατούν να συμπληρώνουν τον απαιτούμενο αριθμό ΕΜΕ. Επίσης με βάση τα οικονομικά στοιχεία των παραπάνω επιχειρήσεων παρατηρείται ότι υπάρχει μικρό περιθώριο κέρδους λόγω των αυξημένων λειτουργικών εξόδων τους και των απαιτήσεων συντήρησης τους.
Προτείνεται συνεπώς να προκηρυχθεί πρόσκληση ενίσχυσης υφιστάμενων πολύ μικρών και μικρών Τουριστικών Επιχειρήσεων μέχρι 3 αστέρων ή κλειδιών και από 0 μέχρι 2 ΕΜΕ με μέγιστο επιλέξιμο προϋπολογισμό 100.000,00€ ανά επιχειρηματικό σχέδιο.
Η ενίσχυση των παραπάνω επιχειρήσεων στοχεύει:
– Στην βελτίωση των παρεχόμενων προϊόντων και υπηρεσιών μέσω του ψηφιακού εκσυγχρονισμού τους και της ενεργειακής αυτονομίας τους.
– Στην αύξηση της ανταγωνιστικότητας των συγκεκριμένων επιχειρήσεων έναντι άλλων δημοφιλών τουριστικών προορισμών στην κατηγορία τους.
– Στην αύξηση της εξωστρέφειας τους σε χώρες του εξωτερικού.
– Στην πιστοποίηση των παρεχόμενων υπηρεσιών και προϊόντων τους.
Η ενίσχυση των παραπάνω επιχειρήσεων θα λειτουργήσει πολλαπλασιαστικά στο εισόδημα τους και γενικότερα της Περιφέρειας διότι θα επιμηκύνει την τουριστική περίοδο και για αυτά τα καταλύματα και στους μη δημοφιλείς τουριστικούς μήνες κυρίως Μάϊο και Οκτώβριο.
IV. Ενίσχυση της επιχειρηματικότητας και αυτοαπασχόλησης πτυχιούχων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης ή αποφοίτους επαγγελματικών σχολών έως 35 ετών, με επιδότηση 5.000€-25.000€ και επιδότηση 100% η οποία θα μειώνεται ανάλογα με την επίτευξη πράσινου ή ψηφιακού στόχου όπως θα οριστεί.
Το πρόγραμμα στοχεύει στην υποστήριξη πτυχιούχων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης ή αποφοίτων επαγγελματικών σχολών, ανέργων, μισθωτών και αυτοαπασχολούμενων, για την έναρξη της άσκησης επαγγελματικής δραστηριότητας συναφούς µε την ειδικότητά τους, σε τομείς προτεραιότητας της RIS3 σε αυτοτελή επαγγελματικό χώρο. Επιδίωξη του προγράμματος είναι η ενίσχυση της αυτοαπασχόλησης των πτυχιούχων και η δημιουργία νέων θέσεων εργασίας. Η Δράση θα στοχεύει στην έξυπνη εξειδίκευση με γνώμονα τη διατήρηση και ενδυνάμωση του ανθρώπινου κεφαλαίου της Περιφέρειας το οποίο διαθέτει ή μπορεί να αναπτύξει καινοτομικά χαρακτηριστικά.
Προτείνεται να δοθεί προτεραιότητα με επιπλέον βαθμολογία ή επιδότηση σε
– ειδικότητες τεχνικών σχολών
– ειδικότητες παροχής υπηρεσιών μέλη των ΟΕΕ και ΤΕΕ
– ανέργους
– συνέργειες πτυχιούχων
– δραστηριότητες που υιοθετούν ψηφιακά μέσα και εργαλεία – ψηφιακός στόχος
– δραστηριότητες που υιοθετούν φιλικό προς το περιβάλλον εξοπλισμό – πράσινος στόχος
Από τον προγραμματισμό του ΑΝΤΓΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑ δεν προβλέπεται αντίστοιχη Δράση έως το 2027, επομένως δεν πρόκειται να υπάρχει αλληλοκάλυψη του πεδίου εφαρμογής. Αντίστοιχη Δράση έτρεξε στην Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας με μεγάλη επιτυχία και ενδιαφέρον.
V. Γενικότερες παρατηρήσεις που πρέπει να συμπεριληφθούν στους επόμενους οδηγούς της επιχειρηματικότητας.
Από την εμπειρία μας μέχρι τώρα στην υποβολή επιχειρηματικών σχεδίων έχουν παρατηρηθεί διάφορά προβλήματα τα οποία αποτελούν τροχοπέδη στην υποβολή και υλοποίηση τους. Προτείνονται συνεπώς να ληφθούν υπόψη οι παρακάτω ενέργειες στους μελλοντικούς οδηγούς για να αποφευχθούν τέτοιου είδους στρεβλώσεις.
Προτείνεται:
– Να δοθεί χρόνος προετοιμασίας των επιχειρήσεων και των συμβούλων από την δημοσίευση της πρόσκλησης έως την καταληκτική ημερομηνία υποβολών διάστημα τουλάχιστον τριών [3] μηνών διότι πολλές μικρές επιχειρήσεις στερούνται νόμιμης αδειοδότησης και απαιτείται χρόνος για να κάνουν τις απαιτούμενες ενέργειες.
– Να συμπεριληφθούν επιχειρήσεις εστίασης μόνο σε οικισμούς που δεν έχουν πάνω από 500 μόνιμους κατοίκους βάσει της απογραφής του 2021.
– Να συμπεριληφθούν επιχειρήσεις λιανικού εμπορίου μόνο σε οικισμούς που δεν έχουν πάνω από 500 μόνιμους κατοίκους βάσει της απογραφής του 2021.
– Να υπάρχει η δυνατότητα προσκόμισης συμπληρωματικών στοιχείων κατά το στάδιο της αξιολόγησης των αιτήσεων υποβολής. Ενδεικτικά προτείνονται πέντε [5] εργάσιμες ημέρες προκειμένου να μην καθυστερεί η διαδικασία αξιολόγησης.
– Να συμπεριληφθούν οι επιχειρήσεις του κλάδου της μεταποίησης και των υπηρεσιών.
– Να αφορά μόνο επιχειρήσεις που έχουν συσταθεί κατά το έτος πριν τη δημοσίευση της πρόσκλησης ήτοι να έχουν συσταθεί μέχρι και 31/12/2024.
– Στα κριτήρια αξιολόγησης να μοριοδοτείται η χωροθέτηση της επιχείρηση σε πληγείσα ή ορεινή περιοχή.
– Ως διάρκεια υλοποίησης του επενδυτικού σχεδίου να οριστούν οι 24 μήνες.
– Να υπάρχει η δυνατότητα για την υποβολή τουλάχιστον ενός αιτήματος τροποποίησης ΦΟΑ.
– Να υπάρχει η δυνατότητα για την υποβολή δύο αιτημάτων πληρωμής. Ένα ενδιάμεσο και ένα τελικό.
– Να μοριοδοτούνται επιπλέον οι πτυχιούχοι τριτοβάθμιας εκπαίδευσης σε όλες τις δράσεις.
– Να μοριοδοτούνται επιπλέον οι κάτοχοι μεταπτυχιακών τίτλων σε όλες τις δράσεις.
– Να μοριοδοτείται επιπλέον η επαγγελματική εμπειρία που σχετίζεται με τον ΚΑΔ Επένδυσης.
VI. Συμπέρασμα
Η επιχειρηματικότητα στην Κρήτη τις τελευταίες δύο δεκαετίες κατέδειξε σε μεγάλο βαθμό την σοβαρή και προσεγμένη προσπάθεια που γίνεται από τους κρητικούς επιχειρηματίες για την κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη του τόπου. Παράλληλα όμως αναδεικνύεται πλέον και μία σοβαρή αδυναμία. Της πλήρης εξάρτησης από πηγές εισοδήματος (Τουρισμός και Αγροδιατροφή) οι οποίες στις μέρες μας αποδεικνύονται εύθραυστες λαμβάνοντας υπόψη και τις τελευταίες εξελίξεις. Το Οικονομικό Επιμελητήριο Ελλάδος, που απαρτίζεται από επιστήμονες που διαθέτουν εμπειρία και γνώση των συνθηκών της αγοράς εργασίας σε συνδυασμό με την Περιφέρεια Κρήτης που διαθέτει την οργάνωση και την γνώση του Νομικού Πλαισίου των χρηματοδοτικών προγραμμάτων, οφείλουν να κινηθούν άμεσα με σκοπό την δημιουργία ενός νέου παραγωγικού μοντέλου που θα λειτουργήσει πολλαπλασιαστικά στην τοπική οικονομία και κοινωνία.
Ο σχεδιασμός του παρόντος προγράμματος τέθηκε σε διαβούλευση την περίοδο του 2021, όταν οι ανάγκες της ελληνικής κοινωνίας και της οικονομίας της Κρήτης επηρεάζονταν από την πανδημία του COVID-19. Ωστόσο, οι συνθήκες έχουν αλλάξει δραματικά όχι μόνο λόγω των συνεπειών της πανδημίας, αλλά και του πολέμου στην Ουκρανία και των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής. Οι νέες αυτές συνθήκες επιβάλλουν την αναθεώρηση των προτεραιοτήτων και στρατηγικών του προγράμματος.
Από τους παραπάνω παράγοντες που επηρεάζουν άμεσα την οικονομία του νησιού διαμορφώνεται η ανάγκη μίας νέας στόχευσης που έγκειται στις εξής κατευθύνσεις:
– Στην ενίσχυση της επιχειρηματικότητας σε δραστηριότητες εκτός τουρισμού ώστε η οικονομία να μην εξαρτάται μόνο από την συγκεκριμένη δραστηριότητα αλλά και από άλλες πηγές εισοδήματος .
– Στον ψηφιακό εκσυγχρονισμό των επιχειρήσεων για την βελτίωση των παραγόμενων προϊόντων και των παρεχόμενων υπηρεσιών και την προσαρμογή τους στο νέο απαιτητικό περιβάλλον.
– Στην ενεργειακή αυτάρκεια των επιχειρήσεων με την υιοθέτηση «πράσινης» τεχνολογίας για την διασφάλιση της αυτονομίας και της βιωσιμότητας τους.
– Στην εφαρμογή συστημάτων και σημάτων ποιότητας με σκοπό τη διασφάλιση παροχής ποιοτικών υπηρεσιών και προϊόντων, μέσω βιομηχανικών προτύπων και τυποποίησης με πιστοποίηση.
Οι συγκεκριμένες κατευθύνσεις εμπίπτουν στην στόχευση που έχει τεθεί από τον ειδικό στόχο RSO1.3 «Ενίσχυση της βιώσιμης ανάπτυξης και της ανταγωνιστικότητας των ΜΜΕ και δημιουργία θέσεων εργασίας στις ΜΜΕ, μεταξύ άλλων μέσω παραγωγικών επενδύσεων (ΕΤΠΑ)».
Από τις αναθεωρημένες «Χρηματοοικονομικές πληροφορίες σε επίπεδο προτεραιότητας και προγράμματος για το ΕΤΠΑ, το ΕΚΤ+, το Ταμείο Συνοχής, το ΤΔΜ και το ΕΤΘΑΥ [άρθρο 42 παράγραφος 2 στοιχείο α] τον Απρίλιο του 2024 προκύπτει ότι για την επιχειρηματικότητα έχουν δοθεί μόλις 32.757.395,00€.
Από το εγκεκριμένο Προϋπολογισμό-Δημόσια Δαπάνη των 564.537.314,00€ έχουν συνολικά εξειδικευθεί και έχουν εκδοθεί προσκλήσεις για τα 377.748.301,00€ ήτοι το 67% του συνόλου του προγράμματος . Από τα 186.789.013,00 € που απομένουν εάν αφαιρεθούν τα 32.757.395,00€ που αφορούν τον ειδικό στόχο RSO1.3 «Ενίσχυση της βιώσιμης ανάπτυξης και της ανταγωνιστικότητας των ΜΜΕ και δημιουργία θέσεων εργασίας στις ΜΜΕ, μεταξύ άλλων μέσω παραγωγικών επενδύσεων (ΕΤΠΑ)» απομένουν 154.031.618,00€ για τα οποία δεν έχουν εκδοθεί ακόμα προκλήσεις ήτοι το 27,28% του εγκεκριμένου προϋπολογισμού. Τα παραπάνω επιβεβαιώνονται από την πορεία υλοποίησης του προγράμματος και τα αριθμητικά δεδομένα τα οποία παρουσιάζονται στους πίνακες που έχετε επισυνάψει στην παρούσα συνεδρίαση.
Κρίνεται λοιπόν απαραίτητο να εξοικονομηθούν πόροι από τα 154.031.618,00€ της τάξης των 30.691.126,00€, θεωρώντας δεδομένη την χρήση της δυνατότητας υπερδέσμευσης 20% στο ποσό που έχει προβλεφθεί αρχικά και θα το οποίο θα ανέλθει στα 39.308.874,00€ ώστε ο ειδικός στόχος RSO1.3 που αφορά την ενίσχυση της επιχειρηματικότητας να φτάσει το ποσό των 70.000.000,00€.
Η παραπάνω απαίτηση για την επιχειρηματικότητα κρίνεται εύλογη και ρεαλιστική, δεν αναπροσαρμόζει σε μεγάλο βαθμό τον συνολικό προϋπολογισμό του προγράμματος «ΚΡΗΤΗ 2021-2027» (μόλις 5,44% του συνόλου) και στοχεύει σε δραστηριότητες στην Περιφέρεια Κρήτης, όπως περιγράφεται παρακάτω, που θα δημιουργήσουν πολλαπλασιαστικά οφέλη για την τοπική οικονομία.
II. Ενίσχυση Περιφερειακών Επαγγελμάτων του Τουρισμού και της Αγροδιατροφής.
Όπως είναι ήδη γνωστό οι βασικότερες πηγές εισοδήματος στην Περιφέρεια Κρήτης είναι ο Τουρισμός και η Αγροδιατροφή. Περιφερειακά των παραπάνω κλάδων αναπτύσσονται και άλλες δραστηριότητες όπως φούρνοι, πλυντήρια ιματισμού, υπηρεσίες που σχετίζονται έμμεσα με τον τουρισμό (Λογιστές, Συμβουλευτικές υπηρεσίες σε επιχειρήσεις κ.α,) υπηρεσίες συντήρησης ξενοδοχειακών μονάδων , μεταποιητικές μονάδες προσφερόμενων ειδών στον τουρισμό και μεταποιητικές μονάδες προσφερόμενων ειδών στον τομέα της Αγροδιατροφής όπως καύσιμα στερεής βιομάζας (pellets, πυρηνόξυλο, woodchips, καυσόξυλα, όπως ορίζονται στο Πρότυπο ΕΛΟΤ ΕΝ 14961-1) και παίζουν κρίσιμο ρόλο στην τοπική οικονομία.
Η ενίσχυση των παραπάνω δραστηριοτήτων στοχεύει:
– Στην βελτίωση των παρεχόμενων προϊόντων και υπηρεσιών μέσω του ψηφιακού εκσυγχρονισμού τους και της ενεργειακής αυτονομίας τους.
– Στην αύξηση της ανταγωνιστικότητας των συγκεκριμένων επιχειρήσεων.
– Στην αύξηση της εξωστρέφειας τους σε χώρες του εξωτερικού.
– Στην πιστοποίηση των παρεχόμενων υπηρεσιών και προϊόντων τους.
Κρίνουμε ότι η ενίσχυση των συγκεκριμένων δραστηριοτήτων θα πρέπει να διακρίνεται :΄
– Σε 60% δημόσια δαπάνη επι τους προϋπολογισμού τους σε επιχειρήσεις όπου το 50% του κύκλου εργασιών τους προέρχεται τουλάχιστον από Τουριστικές Επιχειρήσεις και των Επιχειρήσεων της Αγροδιατροφής.
– Σε 50% δημόσια δαπάνη επι του προϋπολογισμού τους σε επιχειρήσεις λιγότερο από το 50% του κύκλου εργασιών τους από Τουριστικές Επιχειρήσεις και των Επιχειρήσεων της Αγροδιατροφής.
Ο λόγος της επιθυμητής σύνδεσης των συγκεκριμένων δραστηριοτήτων με τον Τουρισμό και την Αγροδιατροφή έγκειται στην βιωσιμότητα και την μακροχρόνια εξέλιξη τους και εν τέλει στην βιωσιμότητα του επιχειρηματικού σχεδίου. Έτσι, ενισχύεται παράλληλα και επί ίσοις όροις, η τοπική κοινωνία, οι επιτηδευματίες και γενικότερα η επιχειρηματικότητα γύρω από τον κλάδο του Τουρισμού.
Σημαντικό στοιχείο στον σχεδιασμό και στην υλοποίηση των παραπάνω επιχειρηματικών σχεδίων είναι επίσης και η μελέτη και η πιστοποίηση τους σύμφωνα με τα Διεθνή Πρότυπα Διασφάλισης Ποιότητας.
Από την εμπειρία μας στην σύνταξη πολλών επιχειρηματικών σχεδίων έχει παρατηρηθεί ότι συντάσσονται χωρίς να λαμβάνονται υπόψιν συγκεκριμένα πρότυπα ή υποδομές που πρέπει να διαθέτει η επιχείρηση προκειμένου να διασφαλιστεί η ποιότητα των υπηρεσιών και των προϊόντων. Κρίνουμε συνεπώς ότι στα απαραίτητα δικαιολογητικά υποβολής των προγραμμάτων θα πρέπει να συμπεριλαμβάνεται και ο σχεδιασμός των διεθνών προτύπων διασφάλισης ποιότητας, που θα εξασφαλίζει τις ελάχιστες απαιτήσεις που θα πρέπει να διαθέτει η επιχείρηση προκειμένου να λάβει το σχετικό πιστοποιητικό με την λήξη της επένδυσης.
Οι παραπάνω προτάσεις ικανοποιούν τις στοχεύσεις που θέτει και ο «Ειδικός στόχος RSO1.3».
III. Ενίσχυση Πολύ Μικρών και Μικρών Τουριστικών Επιχειρήσεων έως 3 αστέρια ή έως 3 κλειδιά και μέχρι 2 ΕΜΕ.
Η Κρήτη προσφέρει ποικιλία τιμών στις τουριστικές υπηρεσίες της, προσελκύοντας διάφορους τύπους τουριστών, συγκριτικά με άλλους δημοφιλείς τουριστικούς προορισμούς τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό. Απευθύνεται δηλαδή τόσο σε πελάτες με ζήτηση για 4 ή 5 αστέρια ή κλειδιά όσο και σε πελάτες με ζήτηση 2 ή 3 αστέρια ή κλειδιά. Το ποσοστό των επιχειρήσεων 2 ή 3 αστεριών η κλειδιών αφορούν το 40% των ξενοδοχειακών καταλυμάτων συνολικά της Περιφέρειας.
Έχει παρατηρηθεί πολλές φορές από την εμπειρία μας, τόσο από τα προγράμματα της Ανταγωνιστικότητας όσο και από Περιφερειακά Προγράμματα να ενισχύονται μόνο τουριστικές επιχειρήσεις με προϋπόθεση την αναβάθμιση τους σε 4 ή 5 αστέρων ή κλειδιών και με την απαίτηση να διαθέτουν τουλάχιστον 2 ή 3 ΕΜΕ τουλάχιστον αποκλείοντας με αυτό τον τρόπο πολύ μικρές και μικρές τουριστικές επιχειρήσεις που λόγω της εποχικότητας λειτουργίας αδυνατούν να συμπληρώνουν τον απαιτούμενο αριθμό ΕΜΕ. Επίσης με βάση τα οικονομικά στοιχεία των παραπάνω επιχειρήσεων παρατηρείται ότι υπάρχει μικρό περιθώριο κέρδους λόγω των αυξημένων λειτουργικών εξόδων τους και των απαιτήσεων συντήρησης τους.
Προτείνεται συνεπώς να προκηρυχθεί πρόσκληση ενίσχυσης υφιστάμενων πολύ μικρών και μικρών Τουριστικών Επιχειρήσεων μέχρι 3 αστέρων ή κλειδιών και από 0 μέχρι 2 ΕΜΕ με μέγιστο επιλέξιμο προϋπολογισμό 100.000,00€ ανά επιχειρηματικό σχέδιο.
Η ενίσχυση των παραπάνω επιχειρήσεων στοχεύει:
– Στην βελτίωση των παρεχόμενων προϊόντων και υπηρεσιών μέσω του ψηφιακού εκσυγχρονισμού τους και της ενεργειακής αυτονομίας τους.
– Στην αύξηση της ανταγωνιστικότητας των συγκεκριμένων επιχειρήσεων έναντι άλλων δημοφιλών τουριστικών προορισμών στην κατηγορία τους.
– Στην αύξηση της εξωστρέφειας τους σε χώρες του εξωτερικού.
– Στην πιστοποίηση των παρεχόμενων υπηρεσιών και προϊόντων τους.
Η ενίσχυση των παραπάνω επιχειρήσεων θα λειτουργήσει πολλαπλασιαστικά στο εισόδημα τους και γενικότερα της Περιφέρειας διότι θα επιμηκύνει την τουριστική περίοδο και για αυτά τα καταλύματα και στους μη δημοφιλείς τουριστικούς μήνες κυρίως Μάϊο και Οκτώβριο.
IV. Ενίσχυση της επιχειρηματικότητας και αυτοαπασχόλησης πτυχιούχων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης ή αποφοίτους επαγγελματικών σχολών έως 35 ετών, με επιδότηση 5.000€-25.000€ και επιδότηση 100% η οποία θα μειώνεται ανάλογα με την επίτευξη πράσινου ή ψηφιακού στόχου όπως θα οριστεί.
Το πρόγραμμα στοχεύει στην υποστήριξη πτυχιούχων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης ή αποφοίτων επαγγελματικών σχολών, ανέργων, μισθωτών και αυτοαπασχολούμενων, για την έναρξη της άσκησης επαγγελματικής δραστηριότητας συναφούς µε την ειδικότητά τους, σε τομείς προτεραιότητας της RIS3 σε αυτοτελή επαγγελματικό χώρο. Επιδίωξη του προγράμματος είναι η ενίσχυση της αυτοαπασχόλησης των πτυχιούχων και η δημιουργία νέων θέσεων εργασίας. Η Δράση θα στοχεύει στην έξυπνη εξειδίκευση με γνώμονα τη διατήρηση και ενδυνάμωση του ανθρώπινου κεφαλαίου της Περιφέρειας το οποίο διαθέτει ή μπορεί να αναπτύξει καινοτομικά χαρακτηριστικά.
Προτείνεται να δοθεί προτεραιότητα με επιπλέον βαθμολογία ή επιδότηση σε
– ειδικότητες τεχνικών σχολών
– ειδικότητες παροχής υπηρεσιών μέλη των ΟΕΕ και ΤΕΕ
– ανέργους
– συνέργειες πτυχιούχων
– δραστηριότητες που υιοθετούν ψηφιακά μέσα και εργαλεία – ψηφιακός στόχος
– δραστηριότητες που υιοθετούν φιλικό προς το περιβάλλον εξοπλισμό – πράσινος στόχος
Από τον προγραμματισμό του ΑΝΤΓΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑ δεν προβλέπεται αντίστοιχη Δράση έως το 2027, επομένως δεν πρόκειται να υπάρχει αλληλοκάλυψη του πεδίου εφαρμογής. Αντίστοιχη Δράση έτρεξε στην Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας με μεγάλη επιτυχία και ενδιαφέρον.
V. Γενικότερες παρατηρήσεις που πρέπει να συμπεριληφθούν στους επόμενους οδηγούς της επιχειρηματικότητας.
Από την εμπειρία μας μέχρι τώρα στην υποβολή επιχειρηματικών σχεδίων έχουν παρατηρηθεί διάφορά προβλήματα τα οποία αποτελούν τροχοπέδη στην υποβολή και υλοποίηση τους. Προτείνονται συνεπώς να ληφθούν υπόψη οι παρακάτω ενέργειες στους μελλοντικούς οδηγούς για να αποφευχθούν τέτοιου είδους στρεβλώσεις.
Προτείνεται:
– Να δοθεί χρόνος προετοιμασίας των επιχειρήσεων και των συμβούλων από την δημοσίευση της πρόσκλησης έως την καταληκτική ημερομηνία υποβολών διάστημα τουλάχιστον τριών [3] μηνών διότι πολλές μικρές επιχειρήσεις στερούνται νόμιμης αδειοδότησης και απαιτείται χρόνος για να κάνουν τις απαιτούμενες ενέργειες.
– Να συμπεριληφθούν επιχειρήσεις εστίασης μόνο σε οικισμούς που δεν έχουν πάνω από 500 μόνιμους κατοίκους βάσει της απογραφής του 2021.
– Να συμπεριληφθούν επιχειρήσεις λιανικού εμπορίου μόνο σε οικισμούς που δεν έχουν πάνω από 500 μόνιμους κατοίκους βάσει της απογραφής του 2021.
– Να υπάρχει η δυνατότητα προσκόμισης συμπληρωματικών στοιχείων κατά το στάδιο της αξιολόγησης των αιτήσεων υποβολής. Ενδεικτικά προτείνονται πέντε [5] εργάσιμες ημέρες προκειμένου να μην καθυστερεί η διαδικασία αξιολόγησης.
– Να συμπεριληφθούν οι επιχειρήσεις του κλάδου της μεταποίησης και των υπηρεσιών.
– Να αφορά μόνο επιχειρήσεις που έχουν συσταθεί κατά το έτος πριν τη δημοσίευση της πρόσκλησης ήτοι να έχουν συσταθεί μέχρι και 31/12/2024.
– Στα κριτήρια αξιολόγησης να μοριοδοτείται η χωροθέτηση της επιχείρηση σε πληγείσα ή ορεινή περιοχή.
– Ως διάρκεια υλοποίησης του επενδυτικού σχεδίου να οριστούν οι 24 μήνες.
– Να υπάρχει η δυνατότητα για την υποβολή τουλάχιστον ενός αιτήματος τροποποίησης ΦΟΑ.
– Να υπάρχει η δυνατότητα για την υποβολή δύο αιτημάτων πληρωμής. Ένα ενδιάμεσο και ένα τελικό.
– Να μοριοδοτούνται επιπλέον οι πτυχιούχοι τριτοβάθμιας εκπαίδευσης σε όλες τις δράσεις.
– Να μοριοδοτούνται επιπλέον οι κάτοχοι μεταπτυχιακών τίτλων σε όλες τις δράσεις.
– Να μοριοδοτείται επιπλέον η επαγγελματική εμπειρία που σχετίζεται με τον ΚΑΔ Επένδυσης.
VI. Συμπέρασμα
Η επιχειρηματικότητα στην Κρήτη τις τελευταίες δύο δεκαετίες κατέδειξε σε μεγάλο βαθμό την σοβαρή και προσεγμένη προσπάθεια που γίνεται από τους κρητικούς επιχειρηματίες για την κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη του τόπου. Παράλληλα όμως αναδεικνύεται πλέον και μία σοβαρή αδυναμία. Της πλήρης εξάρτησης από πηγές εισοδήματος (Τουρισμός και Αγροδιατροφή) οι οποίες στις μέρες μας αποδεικνύονται εύθραυστες λαμβάνοντας υπόψη και τις τελευταίες εξελίξεις. Το Οικονομικό Επιμελητήριο Ελλάδος, που απαρτίζεται από επιστήμονες που διαθέτουν εμπειρία και γνώση των συνθηκών της αγοράς εργασίας σε συνδυασμό με την Περιφέρεια Κρήτης που διαθέτει την οργάνωση και την γνώση του Νομικού Πλαισίου των χρηματοδοτικών προγραμμάτων, οφείλουν να κινηθούν άμεσα με σκοπό την δημιουργία ενός νέου παραγωγικού μοντέλου που θα λειτουργήσει πολλαπλασιαστικά στην τοπική οικονομία και κοινωνία.
